Waarom Indonesische jamu zoveel meer is dan een drankje
En krijg je er echt een strakke poes van?
Hee food hooligan,
Scrollend door mijn archief zag ik dat er bar weinig drankjes zijn in deze food club. Dat moet anders! Daarom duiken we dit weekend in de wereld van jamu, een kruidendrankje dat je in Indonesië op iedere straathoek vindt en dat inmiddels ook door de rest van de wereld ontdekt wordt. Wat is jamu precies? Is het zo gezond als beweerd wordt? Wat is het culture belang van jamu in Indonesië? En zorgt jamu echt voor een - excuse my french- nauwere doos? Wat zijn de laatste jamu-trends en waar kom je in Nederland aan je jamu-fix? Natuurlijk gaan we het ook zelf maken. Omdat zelfgemaakte drankjes the best zijn, omdat je vrienden maakt door zo’n zelfgebrouwen drank cadeau te doen en omdat je forever jong, knap en fris blijft met toverdank jamu - toch?
Dagelijkse wellness
Bij jamu (of djamoe, volgens de oud-koloniale spelling maar daar doe ik niet aan) worden kruiden en wortels vermalen en daarna gekookt en gezeefd. Maar jamu is veel meer dan deze droge beschrijving. Het is voor veel Indonesiers dagelijkse en vooral toegankelijke wellness. Een soort cure all zoals kippensoep in de rest van de wereld. Jamu verbindt mensen al generaties lang via sociale rituelen met elkaar. Maar ook met het land door het gebruik van lokale ingrediënten als tamarinde, citroengras, kencur (witte gember) en geelwortel. Bovendien kleuren je tanden mooi geel van jamu. Ok, dat laatste is geen aanbeveling, wel de waarheid (als je te enthousiast met geelwortel bent).
Van muf en oud tot mindful and juicy
Tot een aantal jaar terug had jamu een muf en stoffig imago. Maar zoals Bubble Tea in essentie ook een eigentijdse interpretatie is van de oeroude drank thee (Emma Dethouars schreef er dit geweldige stuk over dat je echt moet lezen), zo is er voor jamu ook een nieuw tijdperk aangebroken. In Indonesië, maar ook erbuiten hebben foodfluencers, culinaire platforms en health goeroes het fenomeen ontdekt. Het is misschien nog niet zo gaande als met boba of pandan (de nieuwe matcha), maar ik piek nu eenmaal altijd erg vroeg. En als jamu dan binnenkort viral gaat en geel het nieuwe groen wordt, kun jij zeggen dat je er bij was, hier in de club.
Bittere pil
Jamu is een verzamelnaam, er bestaan veel verschillende soorten. De bekendste is met tamarinde en geelwortel - dat cadmiumkleurige worteltje dat tegenwoordig als ultieme gezondheidsbooster geldt.
Voor mijn moeder (en voor veel Indische en Indonesische mensen) was jamu een traumatische ervaring. Een obscuur bitter drankje dat ze van oma moest drinken. Vanwege intergenerationeel trauma liet ik jamu altijd links liggen, maar voor mijn boek Indorock moest ik wel. Mijn jamu-ontmaagding was op een pasar (markt) in Solo, deze Centraal-Javaanse stad waar ook een groot standbeeld staat van een jamu-verkoopster, wordt wel als de bakermat van de jamu-cultuur gezien. Bij de jamu-stand stonden flessen in alle kleuren, van felgroen tot donkerbruin. De donkere bittere was inderdaad niet te doen. Het smaakte naar fijngemalen padden met modder uit de sloot. Een beetje zoals traditionele Chinese kruiden die ik weleens dronk voor mijn eczeem. En toch, als ik langs een jamu-vrouw loop op een traditionele pasar, neem ik toch ook die bittere, de locals moedigen je dan lachend aan. Ik neem dan een soort jamu-proeverij en eindig met de lekkerste als beloning.
Drie keer raden welke ik hieronder drink (op een markt in Yogyakarta vorig jaar, tijdens de opnames van een documentaire die volgend jaar uitkomt.
Vagina-vernauwend
Jamu zou goed zijn tegen en voor zo ongeveer alles: ontstekingsremmend, bevorderlijk voor het immuunsysteem en de spijsvertering, een afslankmiddel, verjongend schoonheidselixir, goed tegen haaruitval. Vice deed eens een hilarisch maar kort-door-de-bocht veldonderzoek naar een jamu met vagina-vernauwende eigenschappen (sorry voor food hooligans zonder vagina die zich hier niet mee kunnen identificeren en ook sorry voor food hooligans met vagina vanwege het vrouwonvriendelijke luchtje hieraan)
Overigens was dat onderzoek met poederjamu’s uit zakjes waarmee ze de rijke jamu-cultuur naar mijn idee tekortdoen. Ik ga het hebben over jamu van verse ingrediënten die je in Indonesië op traditionele markten haalt.
In het betaalde gedeelte van deze nieuwsbrief:
Bel ik met mijn Indonesische hotline over de vaginale claim die Vice onderzocht
Meer over de geschiedenis en de jamu-cultuur en hoe het ondanks de claim hierboven vrouwenemancipatie heeft bevorderd
Hoe het vanuit de mottenballen in hippe juice en cocktailbars belandde en het goed doet als mindful no/low drink.
Waar je moet zijn voor je jamu-fix. Van Londen tot Bali en Amsterdam. Wat die laatste betreft geef ik alvast één tip weg: dit weekend op het Ayo Festival in de Centrale Markthal is er een jamubar.
Vertel ik over de gezondheidsaspecten
Geef ik je mijn recept voor jamu kunyit-asem met daarbij ook een golden latte met deze jamu én een jamu cocktail.
vlnr jamu cocktail met tequila, jamu spritz van Good Jamu ism Vesper en golden jamu latte.
